Một tháng một cuốn sách #readtolead
Review tháng 5: Tại sao các quốc gia lại thất bại
Suốt hơn 600 trang sách, cuốn sách nêu ra hai khái niệm chính và sử dụng nhiều dữ liệu lịch sử xã hội để diễn giải và trả lời cho một câu hỏi: “Tại sao một quốc gia lại nghèo khó và chậm phát triển?”
Hai khái niệm chính được đưa ra là: Chế độ xã hội dung nạp và chế độ xã hội chiếm đoạt.
Chế độ xã hội dung nạp là một xã hội mà ở đó chính quyền, luật pháp, tư pháp bình đẳng cho mọi người. Cởi mở và chấp nhận các cái mới, các phát minh khoa học tiến bộ. Từ đó luôn thay đổi, để phù hợp với tình hình xã hội mới, sau đó tạo ra một môi trường tiến bộ, trong sạch, giúp mọi người có quyền bình đẳng và đóng góp vào sự phát triển chung.
Chế độ chiếm đoạt là xã hội trong đó tạo ra các rào cản mọi người tham gia vào các thị trường. Chính phủ luôn tìm cách bảo vệ quyền lợi của một nhóm, một giai cấp nào đó. Có xu hướng chống lại sự thay đổi và kiềm kẹp sự phát triển của xã hội.
Trong cuốn sách có đề cập ba yếu tố chính giúp cho một quốc gia phát triển:
-
Vị trí địa lý: Một vị trí địa lý thuận lợi sẽ giúp cho đất nước đó có một thuận lợi rất lớn trong phát triển đất nước, cũng như tài nguyên mà đất nước đó có gắn liền với vị trí địa lý.
-
Văn hoá: Hay còn được xem là tư duy dân tộc, chúng ta ai cũng biết một đất nước có một văn hoá đặc trưng, thường sẽ giúp cho cơ cấu xã hội bền vững, người người làm theo, qua đó giúp định hình các yếu tố như tinh thần dân tộc, văn hoá làm việc, cung cách sống, thói quen của đại đa số người dân trong đất nước đó. Một đất nước có văn hoá tốt sẽ giúp cho quốc gia đó phát triển nhanh và hùng mạnh.
-
Thể chế nhà nước: Hay hiểu nôm na là thể chế chính trị, cách điều hành và quản lý xã hội sẽ quyết định rất lớn đến sự thành bại của đất nước đó. Trong cuốc sách tác giả muốn chứng minh rằng thể chế đó chính là thể chế “dung nạp”.
Tác giả sử dụng các trường hợp nhà nước trong quá khứ cũng như hiện tại mà ở đó hai yếu tố địa lý và văn hoá là như nhau, nhưng thể chế nhà nước khác nhau, sẽ dẫn đến sự phát triển hoàn toàn khác nhau như:
- Nogales (Mỹ/Mexico)
- Tây Đức và Đông Đức
- Triều Tiên và Hàn Quốc
Ngoài ra, cả cuốn sách là tập hợp rất lớn dữ liệu về lịch sử phát triển xã hội của loài người, nguyên nhân mà các chế độ như chiếm hữu nô lệ, chế độ phong kiến, chế độ nông nô… của các đế chế vĩ đại trong quá khứ sụp đổ mà không thể nào chống lại được như đế chế Maya ở bắc Mỹ, đế chế Ottoman, đế chế Roman, các đế chế phong kiến ở châu Âu.
Cuốn sách cũng dành khá nhiều phần, giải thích vì sao cuộc Cách Mạnh công nghiệp lại bắt nguồn ở Anh, rồi lan rộng sang châu Âu. Đọc xong cuốn sách chúng ta sẽ hiểu được vì sao ngày nay, ở Anh vẫn còn hoàng gia. Người dân vẫn giữ được tình cảm cho một di tích chế độ phong kiến trong quá khứ. Điều tương tự đã không thể xảy ra ở Pháp, Tây Ban Nha hay Nga. Trên con đường phát triển của loài người, nó sẽ xoá bỏ những chế độ chiếm đoạt, nhưng nó sẽ giữ lại, bảo tồn cho những chế độ dung nạp.
Suy nghĩ mông lung của mình: Liệu xã hội Việt Nam hiện tại là một xã hội dung nạp hay chiếm đoạt? Nhiều điều hiện tại cho thấy nó là một xã hội chiếm đoạt như:
-
Mọi người sẽ bị cản trở mạnh mẽ để tham gia, đóng góp vào quá trình lãnh đạo nhà nước. Nhà nước trên mặt lý thuyết cho phép mọi người tự do, tham gia bầu cử, ứng cử nhưng thật ra đằng sau đó là những rào cản rất lớn, nếu bạn không phải là người của Đảng. Biểu hiện rõ ràng nhất đó là những thông tin, đảng đang phát triển một chương trình tuyển chọn, đạo tạo một tập hợp các cá nhân lãnh đạo kế thừa. Mình nghĩ thay vì làm điều đó thì xây dựng một chương trình khung để mọi người hơn 90 triệu dân có cơ hội tham gia vào quá trình đó. Hơn là một tổ chức lựa chọn một nhóm nhỏ người trong một tổ chức quyết định đường hướng phát triển đất nước.
-
Về mặt kinh tế, rõ ràng vẫn hiện hữu một thực trạng là các doanh nghiệp phải lobby, phải thân thiết với chính quyền địa phương. Nhiều dự án, vấn đề không được công khai minh bạch để mọi người biết, và có cơ hội để tham gia. Giờ nếu một nhóm nhỏ, một doanh nghiệp nhỏ muốn tham gia các dự án chính phủ, thì thông tin đó không được được cung cấp tập trung, minh bạch. Cho đến giờ, hiện tại không có một website nào cung cấp các thông tin dự án, cơ hội hợp tác giữa chính phủ và mọi tầng lớp.
-
Về mặt nhân sự, gần như các cơ hội việc làm, đều không được phổ biến rộng rãi, tương tự việc tuyển chọn con người cho các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước rất không minh bạch. Tại sao lại không có một job portal yêu cầu tất cả các cơ quan, liên quan điều phải đăng tuyển minh bạch trên đó. Điều này cũng không quá khó để làm.
-
Tình trạng lương bác sĩ, giáo viên… thấp cũng là một biểu hiện chiếm đoạt, ở đây là chiếm đoạt và bóc lột sức lao động.
Nhưng gần đây thủ tướng đang cố gắng xây dựng một chính phủ kiến tạo. Mong rằng chúng ta sẽ có một chính phủ tinh gọn, hiệu quả, minh bạch trong thời gian tới.
Credit cho bạn trẻ: Toidicode.com